Fins onderwijs zoveel beter?

Het Finse onderwijs wordt vaak aangedragen als het beste onderwijs van de wereld. De artikelen die er over geschreven worden geven echter een veel romantischer beeld dan de harde realiteit. Ik heb aan mijn goede Finse vriend Alex gevraagd of hij zich herkende in de artikelen over het Finse systeem. Hij schreef onderstaand stuk om te laten zien dat het Finse systeem in de praktijk lang niet zo goed is als wordt beweerd. Daarbij beweegt nieuw beleid het systeem net als bij ons naar meer controle en minder vrijheid voor docent en leerling.

Het Finse onderwijs is in principe gratis. In de praktijk betekent dit dat er vanuit onze rechtse regering wordt bezuinigd en dat de kwaliteit van de studies laag is. De leraren, vooral op scholen voor beroepsonderwijs (ammattikoulu en AMK (hogeschool)) zijn verschrikkelijk, en als je echt iets wilt leren, moet je je eigen leerproces volledig zelf sturen, terwijl je gedwongen wordt je tijd op school te verspillen. Ik ben naar twee ammattikoulu-studies geweest en familieleden hebben er nog één gedaan, evenals een studie op AMK-niveau, en dit is waar ik deze informatie op baseer. Natuurlijk zal het bij elke studie, school en leraar anders zijn, maar ik weet dat veel mensen soortgelijke ervaringen hebben gehad.

Er zijn geen selectie- en toelatingsexamens voor de basisschool, tenzij je een speciale ‘verdiepingsklas’ wilt op de middelbare school (yläaste, 13-16 jaar) (muziek, kunst, ondernemerschap, sport…). Dit betekent dat deze klas gedurende de gehele middelbare school een iets ander leerplan heeft, met meer nadruk op deze onderwerpen. Van hoogbegaafde leerlingen wordt vaak verwacht dat ze zich hiervoor op 12-jarige leeftijd aanmelden (natuurlijk bieden de meeste scholen deze lessen waarschijnlijk niet aan). Het was misschien geen uitgesproken verwachting, maar er was geen twijfel in mijn kinderhoofd dat ik me zou aanmelden voor de ondernemerschapsklas. Deze klas was er voor goede studenten en iedereen verwachtte dat van mij. Deze hiërarchie wordt weerspiegeld onder de leerlingen, waarbij de kinderen zelf de leerlingen uit de speciale klas als ‘het betere volk’ beschouwen; zij slaagden voor een test om in die klas te mogen zijn. Zo was het in ieder geval op mijn school geregeld.

Er zijn zeker selecties voor de bovenbouw van het voortgezet onderwijs (lukio/ammattikoulu, 16-19 jaar). Om toegelaten te worden heeft elke lukio een ander cijfergemiddelde dat de leerling minimaal moet hebben. Er zijn elite-lukio’s (bijvoorbeeld Ressun lukio) die een zeer hoge gemiddelde-eis hebben terwijl de lukio’s in de kleine steden gewoon bijna iedereen aannemen. Ammattikoulus (beroepsscholen) zal in principe de rest voor zijn rekening nemen, of de leerling dat wil of niet. Er zijn ook speciale scholen en klassen, zoals IB, die een totaal ander curriculum volgen (een internationale middelbare schoolstudie, gestudeerd in het Engels). De toelatingseisen zijn hoog en het verwachte studieniveau en de prestaties zijn ook veel hoger dan bij normale lukio (ik weet het omdat ik ben toegelaten). Opnieuw is er een opvallende hiërarchie tussen de slimme kinderen uit de hogere klasse en de kinderen uit de normale klasse uit de arbeidersklasse, binnen dezelfde school.

Natuurlijk zijn er voor universiteiten en hogescholen (AMK’s) ook toelatingsexamens, maar onlangs is er een wet veranderd die ervoor zorgt dat je voor studies op universitair/hogeschoolniveau met goede cijfers kunt beginnen bij lukio. Dit heeft zowel voor- als nadelen, afhankelijk van waar je in het systeem staat.

Wat de toetsen betreft: ik kan me niet herinneren hoe vaak we toetsen hadden op de basisschool, dus ik kan er persoonlijk geen commentaar op geven, maar volgens mijn moeder werden ik en mijn broers 3-6 keer per jaar getest voor elk vak , waar nog veel kleinere tests en verrassingstests aan worden toegevoegd. In totaal zijn dat heel wat tests. Misschien zijn het kleinere tests dan in andere landen, maar dat kan ik niet met zekerheid zeggen.
We hebben zeker veel meer toetsen dan enkel voor de keuze tussen een beroepsgerichte of theoretische vervolgopleiding. En naast deze schooltoetsen zijn er ook minder officiële toetsen die gaan over bijvoorbeeld ‘welke carrière past bij mij’. Deze worden gegeven door een ‘Opo-docent’.

In lukio hebben de studenten toetsweken met 4-8 toetsen in een tijdsbestek van ongeveer een week, 4-5 keer per jaar. Aan het einde van lukio heb je grote officiële eindexamens met 5(+) vakken.
Op basis van die eindcijfers zou je zonder toelatingsexamens naar de universiteit kunnen gaan, zoals hierboven vermeld. Natuurlijk heeft de universiteit na elke cursus een toets, bovenop ander werk.

Sinds de nieuwe recente wet zijn studenten gedwongen om te blijven studeren/scholen tot ze 18 jaar oud zijn (in mijn tijd, 5 jaar geleden, was het nog 16 jaar), dus dat is over het algemeen totdat je de middelbare school hebt afgerond (lukio/ammattikoulu) .

Leerlingen in steden en dorpen gaan waarschijnlijk tot hun zestiende naar dezelfde school, maar aangezien Finland een groot land is met veel platteland, moeten velen op hun twaalfde of dertiende jaar van school wisselen van de plaatselijke basisschool naar de middelbare school. Dat zal waarschijnlijk een busrit betekenen bovenop kilometers wandelen. De meeste kleinere plattelandsscholen zijn om financiële redenen al gesloten, en dat betekent dat de resterende scholen steeds groter zullen worden, met lange afstanden om de school te bereiken.

De docenten zijn zeker niet volledig autonoom in de wijze waarop het onderwijs wordt aangeboden. Ze moeten de OPS (opetussuunnitelma, lesplan) volgen. Blijkbaar maakt een onderwijsraad een kernlesplan, maakt de stad het alomvattend voor hun stad, en kan de school het wat meer op maat maken voor hun school. Heel veel bureaucratie, en vooral leraren praten negatief over OPS. Deze wordt namelijk vaak gewijzigd, wat verwarring en stress veroorzaakt voor zowel docenten als studenten. Meestal volgen leraren de leerboeken op alle niveaus zonder enige creativiteit.

Ondanks dat veel mensen geloven dat in Finland het ‘werken vanuit vertrouwen is het uitgangspunt op alle niveaus!’ is dat in de praktijk voor niemand in het onderwijssysteem een ​​prioriteit.

Ik zal niet ingaan op de geestelijke gezondheidscrisis die zich onder Finse studenten afspeelt, maar de situatie is slecht en er is onvoldoende ondersteuning beschikbaar. Hoogbegaafde neurodivergerende leerlingen worden gemakkelijk over het hoofd gezien en kunnen het enorm moeilijk hebben, zonder enige ondersteuning, omdat leraren minder echte aandacht besteden aan hoogbegaafde leerlingen. Ze kunnen goed presteren, maar uiteindelijk gaat dit gepaard met ernstige angstgevoelens, burn-out en andere gezondheidsproblemen. Het onderwijssysteem werkt helemaal niet voor neurodivergerende mensen, en veroorzaakt veel totaal onnodig lijden voor deze bevolkingsgroep. De oplossing is niet om te proberen mensen zich aan het systeem te laten conformeren, maar om een ​​nieuw systeem te ontwerpen dat gebaseerd is op hun behoeften (democratische scholen zijn hierin veruit de beste). Finland heeft geen democratische scholen, en voor zover ik weet is het niet naar school gaan illegaal. Thuisonderwijs is mogelijk (al heb ik persoonlijk nog nooit gehoord dat iemand in Finland thuisonderwijs krijgt), maar het moet dezelfde leerplannen volgen als op normale scholen. Er zijn dan ook geen echte alternatieven in Finland; als het huidige systeem je niet bevalt, moet je naar het buitenland verhuizen of geen kinderen krijgen.

De huidige regering maakt momenteel ook financiële zaken extreem moeilijk/onmogelijk voor studenten (vooral op de universiteit, maar ook vanaf 16 jaar) door de financiële steun voor studenten af ​​te schaffen en gekke beperkingen op te leggen aan hoeveel studenten mogen verdienen. Deze veranderingen en bezuinigingen hebben niet veel gevolgen voor studenten uit de hogere klassen, maar mensen die minder bevoorrecht zijn, maken momenteel en in de toekomst zeer moeilijke tijden door.

Als kind en tiener had ik absoluut geen problemen met het schoolsysteem. Ik was begaafd, ik deed het ‘goed’ en mijn ervaringen op school waren over het algemeen positief. Ik heb deze dingen niet geschreven uit haat tegen of uit trauma door het onderwijs, maar ik schrijf het zoals ik de situatie nu begrijp, en probeer zo objectief mogelijk te zijn (wat misschien nooit mogelijk is). Veel studenten zullen het eens zijn met wat ik hier heb geschreven.

Alex (24, Finland)