School kost kinderen veel meer tijd dan we denken

Waarom de ‘maar 10-20%-van-de-tijd’-redenering van tafel moet

Steeds als ik kritisch ben op de manier waarop het reguliere onderwijs is georganiseerd, komt vroeg of laat dit tegenargument: “Leerlingen besteden maar 10-20% van hun tijd aan school. Zoveel invloed heeft school niet op hun leven.”

Het klinkt aannemelijk. Alsof school een soort bijzaak is, iets waar je even doorheen moet, waarna het echte leven weer begint. Maar die redenering houdt geen stand. Niet als je kijkt naar de tijd die school werkelijk kost, niet als je kijkt naar de mentale ruimte die school inneemt, en zeker niet als je kijkt naar de impact van systemen die gebaseerd zijn op dwang en ongelijkwaardigheid.

De rekensom klopt niet

Laten we beginnen bij de cijfers. De gemiddelde middelbare scholier zit 30 tot 35 uur per week in de les. Daar komt huiswerk bij. Soms 5 uur per week, vaak meer, zeker in de hogere klassen of bij toetsweken. Ook reistijd telt mee: 30 tot 60 minuten per dag is heel normaal. Alles bij elkaar kom je makkelijk op 40 tot 50 uur per week aan schoolgerelateerde verplichtingen. Als je de tijd voor slapen, eten, vaatwasser uitruimen en zo ook meerekent, dan besteden leerlingen snel zo’n 60% van hun vrij te besteden tijd aan school.

Dat is meer dan een fulltime baan.

Daarbij is de schooldag niet altijd strak begrensd. Ouders plannen vakanties buiten toetsweken. Gezinsleven draait mee op het schoolritme. Deadlines en roosterwijzigingen beheerst agenda’s van jongeren. “School” is niet iets wat van 08.30 tot 15.00 speelt: school structureert hun leven.

De schooldag stopt niet na schooltijd

Schooltijd is niet alleen kloktijd. Het is ook mentale ruimte. Kinderen nemen school mee naar huis: in hun hoofd, in hun stress, in hun zelfbeeld.

Ze denken na over hun cijfergemiddelde. Over die presentatie morgen. Over dat vak waar ze steeds een onvoldoende voor halen. Over die leraar waar ze zich klein of machteloos bij voelen. En zelfs in hun ‘vrije tijd’ hangt school als een soort schaduw boven hun hoofd. “Eerst je huiswerk maken, dan mag je gamen.” “Als je overgaat, mag je op vakantie.” Vrije tijd voelt vaak niet vrij, maar als beloning voor volgzaamheid.

School eist dus niet alleen uren – het eist ook de richting van die uren op. Wat telt als waardevol? Wat moet eerst? Wat is er de zin van?

Zelfs weinig tijd in een dwangsysteem is schadelijk

Maar stel dat kinderen echt maar 10 tot 20% van hun tijd aan school besteden. Dan nog is het een vreemde redenering om te zeggen: “Dat kleine beetje dwang gedurende die korte tijd kan echt geen kwaad.”

Zou je dat ook zeggen over mishandeling? “Ach, het is maar een uurtje per dag.”
Zou je dat zeggen over racisme? “Het is maar op school, thuis zijn ze vrij.”

De intensiteit en de herhaling van ervaringen zijn minstens zo belangrijk als de duur. Als je dag in, dag uit leeft in een systeem waarin je niet mee mag beslissen, waarin je wordt afgerekend op prestaties die je zelf niet hebt gekozen, waarin je niet kunt weglopen zonder gestraft te worden, dan doet dat iets met je. Zeker als dit 14 jaar lang gebeurt in de jaren dat je je het meest ontwikkelt.

Waarom willen we eigenlijk geloven dat het ‘wel meevalt’?

Veel mensen vinden school niet zo schadelijk, omdat het ‘maar een paar uur per dag is’ of ‘iedereen het meemaakt’, ‘we het al zo lang zo doen’, of ‘er maar weinig mensen zijn die er commentaar op hebben’. Maar zulke redeneringen zijn vaak geen neutrale observaties. Eerder onbewuste excuses. Ze beschermen tegen het ongemak dat ontstaat als je zou moeten erkennen: misschien werkt het systeem waarin ik zelf zit of mijn kinderen mee opvoed, fundamenteel niet zoals ik dacht. Want dat roept pijnlijke vragen op over je rol, over wat leren eigenlijk is, en over wat er zou moeten veranderen. En dat is heel begrijpelijk. Het is makkelijker om te zeggen: “Het valt wel mee.”

Maar het valt niet mee. Want ondertussen zijn er honderdduizenden jongeren met schoolangst, met burn-outklachten, met een gevoel van falen, van niet passen, van depressie. Jongeren die zeggen: “Ik leerde wie ik moest zijn, niet wie ik ben.”

School kost kinderen veel meer dan tijd. Het kost ze ook ruimte, rust, autonomie, assertiviteit, creativiteit en soms hun gevoel van eigenwaarde.

Dus laten we ophouden met het minimaliseren van die impact. Laten we stoppen met doen alsof het allemaal wel meevalt. In plaats daarvan kunnen we de verhalen van jongeren serieus nemen. Niet pas als ze statistieken worden, maar gewoon, nu, als gelijkwaardige mensen.