Welke fundering?

Het funderend onderwijs (PO en VO) is nodig als basis voor je beroepsopleiding, net als bij de bouw van een huis. Eerst een goede fundering maken, dan kun je er vervolgens je eigen huis op bouwen. Maar voor het onderwijs gaat deze vergelijking helaas mank.

Laat ik beginnen met erkennen dat een huis een goede fundering nodig heeft. Maar wat is een goede fundering?

Een fundering is er om het gewicht van het huis gelijkmatig verdelen over de grond waar het op staat. Er zijn verschillende soorten fundering. Afhankelijk van de grondsoort (zand, leem/klei, veen, steen en tussenvormen) en het soort huis (hoogbouw, laagbouw, groot, klein, licht, zwaar) dat gedragen moet worden kiest een constructeur een geschikt type fundering en bepaalt de afmetingen.

In het reguliere onderwijs werkt men in het PO aan een fundering die voor alle huizen geschikt zou zijn. In het VO worden de funderingen gesplitst voor ruwweg drie soorten woningen: VMBO, HAVO en VWO. Drie verschillende funderingen voor (tegenwoordig) duizenden verschillende catalogus-huizen. Ga er maar vanuit dat het overgrote deel van de leerlingen een oversized fundering heeft, maar ook oververmoeid is door het veelal zinloze harde werk.

Maar het wordt nog erger. De funderingen houden amper rekening met de grondsoort, oftewel de sociale setting waarin de huizen gebouwd worden. Op veengrond zal je echt met paalfunderingen moeten werken, op stabiele zandgronden is een eenvoudige strokenfundering effectief. Maar nee, van welke sociale setting de leerlingen ook komen; allemaal dezelfde fundering.

Toch een ander huis?

Het bouwen van een fundering is zwaar werk en is duur. Graven, bekistingen maken, wapening aanbrengen, beton mengen en storten, bekisting afbreken en schoonmaken. Funderingen maak je precies groot en zwaar genoeg voor het huis dat je wilt gaan bouwen. Want uiteindelijk gaat het om een fijn leven in het huis dat op deze fundering komt. Van die fundering heb je eigenlijk geen plezier behalve dat je het zou merken als het er niet is.

Als leerlingen het grootste deel van hun tijd op school moeten besteden aan het bouwen van een fundering, dan blijft er maar weinig tijd over om te bepalen wat voor huis de leerling er later op wil zetten. Groot, klein, ecologisch of decadent, etc. En op welke grond het huis moet staan: in de provincie op zandgrond, in de randstad op veen, in de bergen op rots: de wereld staat voor je open. Opleidingen merken dat leerlingen vaak geen idee hebben in wat voor huis ze willen wonen; de helft van de leerlingen besluit in het eerste jaar toch een ander huis te willen bouwen.

Het idee van funderend onderwijs is, bezien vanuit de school, best logisch. Batchgewijs kun je leerlingen dezelfde fundering laten bouwen. Dat deze fundering vaak helemaal niet past bij de leerling wordt afgedaan met allerlei excuses zoals ‘wij weten beter wat goed voor leerlingen is dan de leerling, want die weet niet wat er allemaal te leren is’ etc..

Het idee van funderend onderwijs is, bezien vanuit al die oneindig verschillende leerlingen niet logisch. Als je niet weet welk huis je wilt bouwen om jouw leven in vorm te geven, hoe kun je jezelf dan motiveren een fundering te bouwen? Als je zeker weet dat je in een camper wilt leven, dan hoef je toch geen paalfunderingen te maken? Het bouwen van een verplichte fundering, het curriculum, zal dus gedwongen moeten worden. En voor ons brein, zo weet de neurowetenschap al enige tijd, is geforceerd leren bijzonder ineffectief met kans op blijvende schade.

Een leven lang leren

Waarom zouden leerlingen op VO (of zelfs PO) niet al een hutje mogen bouwen? Hoe gaaf is het als ze er dan achter komen hoe belangrijk een degelijk fundament is? Intrinsiek gemotiveerd leren gaat ongeveer 20x zo snel als extrinsiek gemotiveerd. Er is dus tijd genoeg voor de bouw van een hutje. Of een camper.

Sommige mensen leven hun hele leven, met veel plezier, in hun eerste huis. Anderen bouwen verschillende huizen waar steeds andere fundamenten voor nodig zijn. Zou het niet veel handiger zijn om leerlingen te laten ontdekken hoe ze zelf kennis en vaardigheden kunnen vergaren in de wereld, zodat ze op elk moment, onder elke omstandigheid (dus ook omstandigheden die niet door het curriculum worden gedekt) hun weg weten te vinden?

Kinderen willen leren. Laten we hun intrinsieke motivatie faciliteren. Gelijkwaardig, van mens tot mens. De fundering die ze nodig gaan hebben voor hun eigen huis zullen ze zelf maken op het moment dat ze ontdekken wat er nodig is.