Intrinsieke ordening onderwijsproblemen

Er zijn heel veel problemen in het reguliere onderwijs. Lerarentekort, thuiszitters, dalende PISA-resultaten, lage motivatie van leerlingen, etc.. Deze problemen zijn niet nieuw, maar toch zijn ze nog steeds niet opgelost. Waarom niet?

De basisvaardigheden van een manager, of een bestuurder (of eigenlijk van iedereen die iets in diens leven wilt bereiken) zijn om te weten:

1. wat te veranderen
2. waar naartoe te veranderen
3. hoe te veranderen.

De voorstellen waar politici, bestuurders, docenten, onderzoekers, de beste stuurlui die aan wal staan en van vele anderen mee aankomen zijn nooit voorzien van een analyse die laat zien wat er veranderd moet worden. Ook is er geen analyse van waar naar toe veranderd moet worden, laat staan een analyse van hoe ze dat willen doen. Ze veranderen namelijk het liefst hun stokpaardjes met hun stokpaardjes.

Los het kernprobleem op

De vraag ‘wat te veranderen’ lijkt heel simpel voor de problemen in het reguliere onderwijs. Er zijn gewoon een hoop problemen en deze moeten worden aangepakt. Maar zo eenvoudig als het lijkt, zo lastig blijkt het te zijn. Want hoe langer je naar het onderwijs kijkt, met hoe meer mensen je praat, hoe meer problemen er blijken zijn. En waar moet je dan beginnen met veranderen? Welk probleem is het grootst? Welk probleem het zou je het eerst moeten veranderen?

Het lijkt dus logisch om eerst een uitgebreide analyse te maken van alle problemen die er spelen. Vervolgens ga je deze problemen ordenen op grootte, of op domein (waar het in het onderwijs speelt), of op financiële impact, of op moeilijkheidsgraad, of op …? En dan kun aan de slag! Maar… helaas geeft sorteren geen beeld van wat er veranderd moet worden. Elke sortering geeft namelijk een ander ‘grootste’ probleem. Daarnaast zal je op deze manier probleem voor probleem moeten oplossen, terwijl je eigenlijk niet goed weet in elke richting dat probleem moet worden opgelost.

Het inventariseren en sorteren van problemen is dus niet de juiste weg om er achter te komen wat er veranderd moet worden. Er is een andere aanpak, die vreemd genoeg (bijna) niemand gebruikt: de intrinsieke ordening vinden. Want alle problemen (dus ook die in het onderwijs) worden veroorzaakt door één, hoogstens twee kernproblemen. De rest is er een gevolg van. Wat moet er veranderd worden? Het kernprobleem. Als je het kernprobleem oplost, dan lost de rest zich vanzelf op.

Je moet dan wel weten wat het kernprobleem is.

Logische deductie

Om het kernprobleem te vinden, moet je de belangrijkste ‘problemen’ door middel van logische deductie aan elkaar verbinden. Logische deductie wil zeggen: “Als dit is, en als dat is, dan is zus het gevolg. Door alle problemen (of beter: ongewenste effecten) op een logische wijze aan elkaar te verbinden, net zo lang tot het hele plaatje compleet is, dan wordt snel duidelijk wat het kernprobleem is. Het kernprobleem staat namelijk onderaan in het plaatje.

Het plaatje dat bij dit artikel staat, is een voorbeeld van een logische deductie. Ze is niet helemaal sluitend. Ik zou namelijk buiten onder een afdak kunnen staan, en dan blijf ik toch droog. Of een goed regenpak aanhebben. Het zichtbaar maken van de logische stappen in zo’n plaatje geeft de lezer van de analyse de mogelijkheid om elke stap nauwkeurig te controleren. Kloppen de aannames? Klopt de consequentie? Mis ik iets? De duivel zit in de details…

Het doel van de deductie is niet zozeer om een absolute waarheid (zo die er is) te ontdekken, maar om te begrijpen hoe een situatie is ontstaan. Of wat je moet doen om een situatie te veranderen naar een specifiek doel.

Leert school zelf eigenlijk wel?

Zelf een logische deductie maken om er achter te komen wat het kernprobleem is, is een bijzonder leerzame ervaring. Door middel van logische deductie ga je namelijk ontdekken, leren, hoe (delen van) de wereld in elkaar steken. Ik vind het heel bijzonder dat juist het orgaan dat over leren gaat, niet deze manier van leren gebruikt. Ik vind het dan ook niet vreemd dat de basis van het reguliere onderwijs (staatscurriculum, schoolplicht en gecertificeerde docenten) de afgelopen 200 jaar niet is veranderd. Logisch ook dat de problemen enkel verergeren omdat overheid en maatschappij de druk op verbetering steeds verhogen.

We moeten dus het kernprobleem oplossen. Wordt het dan niet eens tijd om dat kernprobleem op te sporen?