Kunstmest en onderwijs

Er is een mooie parallel tussen kunstmest en onderwijs. Zowel de reguliere landbouw als het reguliere onderwijs kampen namelijk met veel problemen. Deze problemen zijn allen ontstaan zijn omdat men op een zeker moment een onhandige keuze gemaakt heeft. Deze keuze zorgde er voor dat men in een negatieve spiraal terecht is gekomen. Een weg terug is er niet. Althans, niet zomaar.

Planten hebben behoefte aan opneembare stikstof. In de natuur zet een divers en hardwerkend bodemleven organisch materiaal om tot voor planten opneembare stikstof en mineralen. Blad, twijgjes en zelfs takken worden door het bodemleven afgebroken. Schimmels, bacteriën, protozoa, nematoden, wormen, mollen… Al deze organismen hebben hun taak in de omzetting van organisch materiaal zodat planten het weer kunnen opnemen om te floreren.

Als een boer gaat ploegen, dan gaat er veel bodemleven dood. Het gevolg is dat het bodemleven minder stikstof (en mineralen ) kan leveren aan de planten, zodat deze minder goed gaan groeien. Daarom gaat de boer met kunstmest aan de slag om de tekorten aan te vullen. Kunstmest bestaat uit zouten. Bodemleven houdt niet van zout. Het gebruik van kunstmest zorgt er dus voor dat de hoeveelheid bodemleven nog verder achteruit gaat, waardoor er nog meer kunstmest nodig is, waardoor… Inderdaad, een spiraal naar beneden. Een verkorte samenvatting van de doodlopende weg van de reguliere landbouw. Grote monotone velden, weinig biodiversiteit, veel kunstmest, veel gewasbeschermingsmiddelen, veel oogst met veel ongezonde stoffen er op en in.

In het reguliere onderwijs gebeurt iets vergelijkbaars

Kinderen zijn van nature leermachines. Ze zijn geprogrammeerd om te leren, leren, leren. Dat doen ze door te spelen. Ontdekken, uitproberen, fouten maken net zo lang tot iets lukt. En ondertussen wordt er geleerd. Zo hebben ze leren lopen, leren praten en zo zouden ze, als ze er de kans toe kregen, ook gaan leren lezen, schrijven en rekenen. Want kinderen spelen met de ’tools of the time’. Vroeger speelden ze met pijl-en-boog, of zwaarden, nu met computers, telefoons om deze ’tools’ te leren gebruiken. Voor later.

Als kinderen in groep 1 van het reguliere onderwijs terecht komen, dan begint de leerkracht ze, heel voorzichtig, te dwingen te leren. Ze moeten opeens dingen doen die van ze verwacht worden. Daardoor stagneert hun natuurlijke programmering om te spelen en dat heeft tot gevolg dat ze minder leren. De leerkracht moet dus nog meer dwingen om er voor te zorgen dat er voldoende ‘geleerd’ wordt. Maar hierdoor verliezen leerlingen nog meer intrinsieke motivatie waardoor… Inderdaad, een spiraal naar beneden. Een verkorte samenvatting van de doodlopende weg van het reguliere onderwijs. Grote klassen vol kinderen die hetzelfde gevormd worden met veel dwang, veel ongelijkwaardigheid, veel meetbare leeropbrengst met allerlei negatieve ontwikkelopbrengst (zoals laag zelfbeeld, depressie, burn out of juist bore out, thuiszitters etc.)

Kan de landbouw zonder kunstmest?

Een boer zal zeggen ‘zonder kunstmest kunnen we niet genoeg voedsel produceren voor onze huidige maatschappij!’. Hij heeft natuurlijk gelijk, want de natuurlijke processen om voeding voor planten te produceren (bodemleven) is ernstig verstoort. Binnen de setting van reguliere landbouw kan een boer niet zonder kunstmest. Maar als hij zou beginnen weer in ecologische kringlopen te gaan verbouwen, te stoppen met ploegen en het bodemleven weer te laten herstellen, dan kan hij gewassen kweken zonder kunstmest. Misschien wat minder oogst en misschien wat minder perfect maar veel gezonder. Zo laat permacultuur ons in elk geval zien.

Precies dit gaat ook op voor het onderwijs. De docent zal zeggen ‘zonder opgelegd curriculum kunnen leerlingen niet voldoende leren om voorbereid te zijn op een leven in de huidige maatschappij!’. Hij/zij heeft natuurlijk gelijk, want de intrinsieke motivatie van leerlingen is ernstig verstoord. Binnen de setting van regulier onderwijs kan een docent niet zonder dwang. Maar als hij de natuurlijke drang tot leren en ontwikkelen ruimte zou geven, gelijkwaardig zou faciliteren, dan zullen leerlingen leren (ontwikkelen) zonder dwang. Misschien wat minder in taal en rekenen, maar veel breder en gezonder. Zo laten democratische / sociocratische scholen ons in elk geval zien.

Zoals de boer ervaart dat de oogst de eerste jaren niet zo groot is als met het gebruik van ploegen, kunstmest en gewasbescherming landbouwgif, zo zal een docent ook zien dat de leeropbrengst van kinderen daalt als hij/zij stopt met het dwingen te leren van een opgelegd curriculum. Eerst afkicken van de verslaving, ontgiften. Vroeg of laat steekt de natuurlijke dwang te ontwikkelen weer de kop op, raken leerlingen intrinsiek gemotiveerd en leren weer als vroeger, als toen ze nog niet naar school gingen.

Wat moet er veranderen?

Het kernprobleem van de boer is niet het gebruik van kunstmest. Hij boert niet binnen ecologische kringlopen en dat is het kernprobleem. Willen we minder kunstmest, meer biodiversiteit, geen bestrijdingsmiddelen en alle andere problemen van de reguliere landbouw, dan moeten we het kernprobleem aanpakken.

Het kernprobleem van het reguliere onderwijs is niet zozeer dat leerlingen in klassen zitten met een docent die vertelt wat, hoe, wanneer en met wie er geleerd moet worden. Het hebben van een opgelegd curriculum is het kernprobleem. Vanuit het idee dat er een curriculum nodig is om kinderen te laten leren ontstaat de noodzaak van dwang, van ongelijkwaardigheid en van controle. Willen we de problemen waar het reguliere onderwijs mee kampt oplossen, dan moeten we het curriculum loslaten.

Zoals de agro-industriele lobby bezig is de reguliere landbouw in het zadel te houden, zo zijn er zeker ook partijen die goed geld verdienen met het reguliere onderwijs. Zowel binnen de agrarische sector als het reguliere onderwijs groeit het bewustzijn dat het echt helemaal anders moet. Ik hoop met dit blog daar een klein beetje aan bijgedragen te hebben.