Het gaat niet erg goed met ons ruimteschip ‘Aarde’, de enige bewoonbare plek voor mensen.

We verliezen in hoog tempo biodiversiteit, er is veel te veel chemische milieuverontreiniging, de kringlopen ‘stikstof’ en ‘fosfor’ zijn verstoord, het klimaat wordt snel warmer, op meer plaatsen wordt het droger en het bosbestand gaat hard achteruit. Deze problemen krijgen veel aandacht, maar het kernprobleem ervan, overshoot, blijft buiten de aandacht.

Overshoot ontstaat als een soort meer van de aarde/ecosystemen neemt dan de aarde/ecosysteem kan leveren. Het gevolg hiervan is dat de draagkracht van de aarde/ecosystemen naar beneden gaat waardoor het voortbestaan van de soort in gevaar kan komen.

Er is een mooi voorbeeld van hoe ‘overshoot’ werkt: de rendierkudde van St. Matthew Island. Enkele rendieren werden in 1940 op St Matthew Island (Alaska) losgelaten. Er was voldoende eten en er waren geen vijanden: de kudde groeide ongebreideld. Zelfs nadat de draagkracht van het eiland (ca. 1600 rendieren) overschreden werd (‘overshoot’) groeide de kudde nog steeds exponentieel door, al werden de dieren minder vet en minder gezond. Op een gegeven moment was al het mos op, alle bast van de bomen getrokken en was er niets anders meer om te eten: massaal stierven de rendieren van de honger. Het eiland herstelde zich, maar de rendieren overleefden het niet.

Er is een parallel tussen de rendieren en de mensheid

De draagkracht van de aarde wordt geschat op 3,5 miljard mensen. Er zijn er nu ongeveer 8 miljard, dat wil zeggen 5 miljard ‘overshoot’. Ondertussen is de draagkracht van de aarde enorm aan het afnemen: klimaatverandering, verschralen landbouwgronden, verlies aan natuur / biodiversiteit, vervuiling (PFAS, stikstof, CO2), grondstoffen raken op (met name fosfor, nikkel, cobalt), grondwater en drinkwater raakt op, olie en gas (en daarmee kunstmest) raken op. Hoe lang nog? Voor een mensenleven misschien lang, voor de mensheid angstwekkend kort.

De vergelijking met de rendieren op StMatthew gaat niet helemaal op, want rendieren nemen, in tegenstelling tot mensen, niet meer eten dan ze nodig hebben. We kunnen dus al veel winnen door ‘kleiner’ te leven. Helaas zet de maatschappij juist steeds meer structuren op die juist meer ‘nemen’ en dat maakt de situatie alleen maar nijpender.

De ‘Groene Revolutie’ (zogenoemde ‘duurzame energiebronnen’ als zonnepanelen, windmolens, methaan uit mest, electrische auto’s etc) laat ons geloven dat onze voetafdruk hard naar beneden zal gaan. Maar helaas, deze revolutie kost meer energie dan ze bespaart. Dit aspect van duurzame energie heet ‘EROEI‘.

De enige oplossing voor overshoot (en daarmee voor alle andere grote problemen) is dat we ons weer als deel van het ecosysteem gaan zien (en daar naar gedragen). Dit is waar permacultuur voor staat.