Geld is een fantastische uitvinding dat zijn werk doet als ruilmiddel. Maar je hebt bij het gebruik van geld wel spelregels nodig. Afhankelijk van deze spelregels kan het geld in omloop komen (als er een tekort is), of er uitgehaald worden (als er een overschot is). Die spelregels vormen het geldsysteem.

Er zijn vele verschillende geldsystemen. De Euro bijvoorbeeld maakt deel uit van het monetaire geldsysteem. In sommige Afrikaanse landen wordt geruild met beltegoed, omdat dat makkelijker beschikbaar is dan munten of digitale rekeningen. LETS (Local Exchange Trading Systems, soms ‘ruilkringen’ genoemd) hebben hele andere spelregels: het geld ontstaat bij een transactie en verdwijnt bij een tegen-transactie.

De Euro

In Nederland hebben we twee soorten geld: fysiek geld (briefjes, munten) en digitaal geld (getallen op een bankrekening). Dat fysieke geld is echt geld, die getalletjes op een bankrekening is geen echt geld. Het is een claim op echt geld. Die getalletjes vertegenwoordigen een waarde aan geld welke de bank verplicht aan jou uitkeert als je daar om vraagt. Het is geen echt geld, maar die claims-op-echt-geld kun je wel gebruiken alsof het echt geld is.

Om er voor te zorgen dat een Euro op de ene bank evenveel waard is als een Euro op een andere bank is er een deposito garantie-stelsel opgezet. Mocht een bank failliet gaan, dan is er een hoop (spaar)geld verzekerd, garantgesteld. Maar… ondanks dit stelsel mogen banken niet failliet gaan. Ze hebben namelijk een groot deel van onze digitale betalings-systemen in beheer en dat systeem moet wel blijven werken. Daarom houdt de overheid ’to big to fail’-banken in leven, ook al zijn ze praktisch failliet. Veel waarde die banken op hun balans hebben staan, is slechts theoretisch. Het betreft vaak schulden waarvan men weet dat ze nooit afgelost kunnen worden, maar toch niet worden afgeschreven).

De kwalijke invloed van de banken op de geldhoeveelheid

Ons huidige geldsysteem heeft ook ‘spelregels’. Geld komt in omloop doordat een commerciële bank een lening verstrekt. Op dat moment ontstaat er nieuw geld, en een nieuwe lening. Bij het aflossen van deze lening verdwijnt het geld weer uit de omloop. Dit geeft een aantal fundamentele problemen:

• Doordat je rente moet betalen over dit nieuwe geld, neemt de totale schuld bij gelijkblijvende lening steeds toe. Daardoor is er minder geld in omloop dan er schulden zijn, en kan de maatschappij haar totale schuld nooit meer aflossen. Zolang er steeds sneller leningen worden uitgeschreven is dit systeem vol te houden. Maar dat is per definitie instabiel en ook per definitie onmogelijk op een eindige planeet. Het maakt mensen, bedrijven en overheden gevangen raken in schulden die niet meer af te lossen zijn.
• Commerciële banken, die graag winst willen maken, geven leningen uit als het economisch goed gaat. Het het gevolg hiervan is dat er nieuw geld in omloop komt op een moment dat dat helemaal niet wenselijk is. In economisch mindere tijden is er een geld-tekort, maar commerciële banken gaan geen leningen uitschrijven omdat dat te riskant is, waardoor de economie nog meer stagneert. Door winstbejag van commerciële banken stuitert de economie tussen hoge pieken en diepe dalen.
• Bij het aflossen van leningen verdwijnt het geld weer uit omloop. Als mensen en bedrijven, net als wij, hun maandlasten willen verlagen door leningen af te betalen, dan gaat de economie snel spaak lopen door een tekort aan geld.
• De gebruikers van ons monetaire geld betalen, enkel voor het hebben van geld, jaarlijks rente aan de banken. Deze ‘rente-bij-geldcreatie’ zorgt er fundamenteel voor dat geld stroomt naar waar al veel geld is, en wegvloeit van waar een tekort is. Daarom zien we de rijken steeds sneller nog exorbitanter rijker worden, en het aantal arme mensen neemt (ook in Nederland) evenredig toe.

Kortom; we hebben andere spelregels nodig. En snel. Maar ja, de gevestigde orde die nu profiteert van hun privilege om geld te scheppen uit niets en daar rente voor te vragen, die zullen hun positie niet zomaar opgeven.

Onze strategie

Onze strategie om met geld om te gaan was daarom al in 2004 om te proberen met zo weinig mogelijk geld te leven. Daardoor zijn we niet meer zo afhankelijk van van de gebruikelijke pieken en de dalen. Ook hoeven we geen rente meer te betalen. Daardoor hoeven we nu nog maar weinig tijd te besteden aan het werken voor geld, zodat we heel veel tijd overhouden om te doen wat we zelf willen doen. Zoals een ecologisch huis bouwen.

Tot slot een overweging. Je spaart voor je pensioen, terwijl je tegelijkertijd een schuld hebt voor de aankoop van je huis. Waarom? Waarom los je je schuld niet af met je pensioen-premie, zodat later je AOW voldoende is om van rond te komen? Nu ga je twee keer langs dezelfde kassa van de financiële wereld. Die vinden dat wel leuk!